Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Δ Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α Αθήνα, 30 Μαρτίου
2020
ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ Αριθ. Πρωτ.: 1173
ΤΩΝ ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ
Ταχ. Δ/νση : Λ.Ριανκούρ 85 ΑΘΗΝΑ
Τ.Θ.160 98 - Τ.Κ. 115 03 ΠΡΟΣ
FAX : 210-69.80.076 Τον
Υπουργό Δικαιοσύνης
Τηλέφωνο :
210-69.62.368 Κύριο
Κωνσταντίνο Τσιάρα
ΓΕΝΙΚΗ
ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΩΝ
ΤΑΚΤΙΚΩΝ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2019
Σύμφωνα
με τη διάταξη του άρθρου 29 περ. δ΄ του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης
Δικαστικών Λειτουργών (Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.), που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν.
1756/1988 (Α΄ 35), Σας υποβάλλουμε γενική έκθεση για το έτος 2019, σχετικά με την πορεία των εργασιών των Τακτικών
Διοικητικών Δικαστηρίων και τις υφιστάμενες ελλείψεις σε στελέχωση και υλικοτεχνική
υποδομή, προτείνοντας, παράλληλα, συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση των όρων
απονομής της Διοικητικής Δικαιοσύνης.
Ι. ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΑΚΤΙΚΑ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ
Α. ΓΕΝΙΚΗ
ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑ - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η
Γενική Επιτροπεία της Επικρατείας των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, αποτελεί
ιδιαίτερο κλάδο ανώτατων δικαστικών λειτουργών, με αντικείμενο την παρακολούθηση
και τον έλεγχο της λειτουργίας των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων καθώς και
την υποβοήθηση του έργου τους. Του
κλάδου αυτού προΐσταται ο Γενικός Επίτροπος, ο οποίος αποτελεί όργανο της
δικαστικής λειτουργίας (Σ.τ.Ε. Ολομ. 1237/2017 σκ. 19), συνταγματικά
κατοχυρωμένο, [βλ. άρθρο 90 παρ. 1 και 5 του Συντάγματος όπου προβλέπονται η
συμμετοχή του στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Συμβουλίου της Επικρατείας
και της Διοικητικής Δικαιοσύνης και η προαγωγή του στη θέση αυτή ˙ ρυθμίσεις οι οποίες συνεπάγονται εμμέσως
την συνταγματική κατοχύρωση και της Γενικής Επιτροπείας (βλ. Σ.τ.Ε. σε
Ολομέλεια και Συμβούλιο 6/2000)]. Στον κλάδο αυτό ανήκουν επίσης: Μία (1) θέση
Επιτρόπου και τρείς (3) θέσεις Αντεπιτρόπων, ενώ προβλέπονται και δεκαεννέα (19) οργανικές θέσεις δικαστικών
υπαλλήλων, εκ των οποίων καλυμμένες είναι οι οκτώ (8).
Στο
πλαίσιο αυτό ο Γενικός Επίτροπος της Επικρατείας των Τακτικών Διοικητικών
Δικαστηρίων, επικουρούμενος από τον Επίτροπο και τους Αντεπιτρόπους, ασκεί αρμοδιότητες που αφορούν
τη διοίκηση της διοικητικής δικαιοσύνης.
Ειδικότερα:
1) Μετέχει στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Συμβουλίου
της Επικρατείας και της Διοικητικής Δικαιοσύνης, καθώς και στην Ολομέλεια του
Συμβουλίου της Επικρατείας, όταν αυτή συνεδριάζει ως δευτεροβάθμιο ανώτατο
δικαστικό συμβούλιο, για τα θέματα που αφορούν τους δικαστικούς λειτουργούς των
τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και της Γενικής Επιτροπείας (βλ. Ολομέλεια σε
Συμβούλιο του Σ.τ.Ε. 5/2001) και υποβάλλει σχετικές έγγραφες αιτιολογημένες
προτάσεις (άρθρο 67 παρ. 8 και 29 περ. γ΄ του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 2) Ασκεί αίτηση αναιρέσεως ή έφεση υπέρ
του νόμου στο Συμβούλιο της Επικρατείας, κατά τελεσίδικης απόφασης διοικητικού
δικαστηρίου, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 53 παρ. 5 και 58 παρ. 4 του
Π.Δ. 18/1989, Α΄ 8 (άρθρο 29 περ. η΄ του
Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 3) Ζητεί την εισαγωγή
στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ενδίκου μέσου ή βοηθήματος, που έχει ασκηθεί
ενώπιον οιουδήποτε τακτικού διοικητικού δικαστηρίου, όταν με αυτό τίθεται
ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος που έχει συνέπειες για ευρύ κύκλο προσώπων (πρότυπη
δίκη, άρθρο 1 ν. 3900/2010, Α΄ 213). 4)
Ασκεί εποπτεία στα τριάντα (30)
διοικητικά πρωτοδικεία και στα εννέα (9) διοικητικά εφετεία της Χώρας καθώς
και στις γραμματείες τους, όπου
υπηρετούν σήμερα 946 δικαστικοί λειτουργοί και 648 δικαστικοί υπάλληλοι. Η
εποπτεία συνίσταται στην επίβλεψη και στην έκδοση γενικών οδηγιών για την
εύρυθμη λειτουργία των υπηρεσιών των δικαστηρίων αυτών (άρθρο 19 παρ. 1 περ. δ΄
και 2 του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 5) Επιβλέπει
τις εργασίες όλων των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων. Ιδίως παρακολουθεί την
εύρυθμη λειτουργία τους, διαπιστώνει τις τυχόν υπάρχουσες ελλείψεις και
προβαίνει στις απαιτούμενες ενέργειες για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων προς
εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της δικαστικής υπηρεσίας (άρθρο 29 περ. β΄
του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 6) Ερευνά για το
δικαιολογημένο ή μη της καθυστέρησης στην δημοσίευση αποφάσεων πέραν του
οκταμήνου, προς τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας για την εκ νέου συζήτηση
των υποθέσεων (άρθρο 194 παρ. 1 εδάφιο τέταρτο του Κώδικα Διοικητικής
Δικονομίας, όπως ισχύει). 7)
Υποδεικνύει, ως όργανο της δικαστικής λειτουργίας, τους δικαστικούς λειτουργούς
των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, που μετέχουν στις Ανεξάρτητες Επιτροπές
Προσφυγών της Αρχής Προσφυγών του ν. 4375/2016 του Υπουργείου Μετανάστευσης και
Ασύλου (άρθρο 5 παρ. 2 του ν. 4375/2016, Α΄51, όπως ισχύει). 8) Οργανώνει την παροχή εκπαίδευσης και
συνεχούς επιμόρφωσης στα μέλη των Ανεξάρτητων Επιτροπών Προσφυγών, είτε
αυτοτελώς είτε σε συνεργασία με την Υπηρεσία Ασύλου, την Αρχή Προσφυγών, την
Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), δυνάμενος να συνεργάζεται, προς
τούτο, και με την Ύπατη αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, καθώς και με
άλλους διεθνείς, ευρωπαϊκούς και εθνικούς φορείς (άρθρο 116 παρ. 9 του ν.
4636/2019, Α΄ 169). 9) Συνεργάζεται
με την Κεντρική Υπηρεσία Ασύλου στον τομέα της οργάνωσης εκπαιδευτικών
σεμιναρίων για το προσωπικό της Υπηρεσίας Ασύλου (άρθρο 116 παρ. 1 περ. δ του
ν. 4636/2019). 10) Υποδεικνύει τους
δικαστικούς λειτουργούς των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, για την
συγκρότηση της Επιτροπής Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών, κατά το άρθρο 149
παρ. 3 του Κανονισμού της Βουλής (Μέρος Β΄), όπως ισχύει. 11) Συλλέγει, επεξεργάζεται και αναλύει τα στατιστικά στοιχεία της
κίνησης των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και υποβάλλει κατά το μήνα Μάρτιο
κάθε έτους στον Υπουργό Δικαιοσύνης γενική έκθεση, με την οποία επισκοπείται η
πορεία των εργασιών τους, επισημαίνονται
οι ελλείψεις και οι αδυναμίες και προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα για την
εύρυθμη λειτουργία τους (άρθρο 29 περ. δ΄ του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 12) Προτείνει στον Υπουργό Δικαιοσύνης,
με έγγραφη αιτιολογημένη έκθεσή του, συγκεκριμένες λύσεις για την επιμόρφωση
των δικαστικών λειτουργών και των υπαλλήλων της γραμματείας των τακτικών
διοικητικών δικαστηρίων και της Γενικής Επιτροπείας (άρθρο 29 περ. ε΄ του
Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 13) Γνωμοδοτεί για
γενικότερου ενδιαφέροντος θέματα της διοικητικής νομοθεσίας και εισηγείται στον
Υπουργό Δικαιοσύνης, μέτρα για την εφαρμογή της διοικητικής νομοθεσίας και την
απονομή της διοικητικής δικαιοσύνης, για τον αναγκαίο αριθμό οργανικών θέσεων
δικαστικών λειτουργών και δικαστικών
υπαλλήλων καθώς και για τη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας των
διοικητικών δικαστηρίων (άρθρο 29 περ. ι΄ του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 14) Διατυπώνει τη «γνώμη» του εγγράφως,
πριν από την έκδοση του οικείου προεδρικού διατάγματος ή της οικείας αποφάσεως
του Υπουργού Δικαιοσύνης, για την κατανομή των οργανικών θέσεων των δικαστικών
λειτουργών και των δικαστικών υπαλλήλων, αντιστοίχως, στα τακτικά διοικητικά
δικαστήρια, κάθε δύο (2) χρόνια, κατά μήνα Ιούνιο ή εκτάκτως σε περίπτωση
αύξησης των θέσεων (άρθρο 3 παρ. 2 του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 15) Εκδίδει πράξεις αναπλήρωσης εφετών από άλλους εφέτες, αν για
οποιοδήποτε λόγο είναι αδύνατη η συγκρότηση διοικητικού εφετείου κ.λπ. (άρθρο 6
παρ. 3 του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 16) Ζητεί
τη σύνταξη, συμπλήρωση, τροποποίηση ή αντικατάσταση Κανονισμού Εσωτερικής
Υπηρεσίας διοικητικού δικαστηρίου (άρθρο 17 παρ. 4 του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 17) Διενεργεί, μετά από παραγγελία του
Υπουργού Δικαιοσύνης ή αυτεπαγγέλτως διοικητική εξέταση όταν, σε αυτόν ή στον
Υπουργό, υποβληθούν επώνυμες αναφορές ή περιέλθουν συγκεκριμένα στοιχεία από τα
οποία πιθανολογείται η διάπραξη πειθαρχικού αδικήματος από δικαστικό λειτουργό
της Γενικής Επιτροπείας ή υπάλληλο της γραμματείας των τακτικών διοικητικών
δικαστηρίων ή της Γενικής Επιτροπείας (άρθρο 29 περ. ζ΄ του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 18) Διενεργεί επιθεώρηση στις
γραμματείες των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, όπως και οι πρόεδροι εφετών
της οικείας περιφέρειας και οι πρόεδροι πρωτοδικών των διοικητικών πρωτοδικείων
(άρθρο 82 περ. Γ΄ παρ. 3γ του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.). 19) Ανακοινώνει στο αρμόδιο για την άσκηση της πειθαρχικής δίωξης
όργανο το πειθαρχικό παράπτωμα δικαστικού υπαλλήλου των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων,
μόλις το διαπιστώσει ή περιέλθει σε γνώση του, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων
του (άρθρο 96 του Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων, ο οποίος κυρώθηκε με το άρθρο
πρώτο του ν. 2812/2000, Α΄ 67). 20) Διατυπώνει
τη «γνώμη» του, εγγράφως, στα πενταμελή και επταμελή υπηρεσιακά συμβούλια του
Συμβουλίου της Επικρατείας, όταν εξετάζονται θέματα που αφορούν τους υπαλλήλους
των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και τους υπαλλήλους της Γενικής
Επιτροπείας (άρθρο 22 του Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων). 21) Ασκεί ποικίλες άλλες αρμοδιότητες (ως γνωμοδοτικό ή
αποφασιστικό όργανο), καθόσον αφορά ιδίως τους δικαστικούς λειτουργούς και τους
δικαστικούς υπαλλήλους της Γενικής Επιτροπείας, ως Προϊστάμενος αυτών, κατά τις
διατάξεις των άρθρων 28 παρ. 2 και 29 περ. α΄ του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ. [όπως, περικοπή
μισθού για μη εκτέλεση ή καθυστερημένη εκτέλεση υπηρεσίας που έχει ανατεθεί σε
δικαστικό λειτουργό (άρθρο 43 παρ. 3, 4 του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.), χορήγηση αδειών
(άρθρο 44 παρ. 7 και 8 του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.), αποστολή στην αλλοδαπή δικαστικών λειτουργών
της Γενικής Επιτροπείας, για συμμετοχή σε συνέδρια, σεμινάρια ή για
παρακολούθηση οργάνωσης ξένων δικαστηρίων (άρθρο 46 παρ. 11 του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.)
κ.λπ.]. 22) Μετέχει στο Διοικητικό
Συμβούλιο της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών (άρθρο 4 του ν. 3689/2008,
Α΄ 164). 23) Είναι πρόεδρος της
Επιτροπής Διοίκησης και Διαχείρισης των Δικαστικών Καταστημάτων των Διοικητικών
Δικαστηρίων Αθηνών (Απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης 177391/4-1-2002, όπως αυτή
συμπληρώθηκε με την 70945/15-6-2007 απόφαση του ιδίου Υπουργού). 24) Ασκεί εποπτεία στη διαχείριση του
κονδυλίου, με το οποίο επιχορηγείται ετησίως, από το Ταμείο Χρηματοδοτήσεως
Δικαστικών Κτιρίων, η Γενική Επιτροπεία της Επικρατείας των Τακτικών
Διοικητικών Δικαστηρίων, για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών των υπηρεσιών της
καθώς και των υπηρεσιών του Διοικητικού Εφετείου και του Διοικητικού
Πρωτοδικείου Αθηνών (άρθρο 64 του ν. 3900/2010).
Σημαντικό
έργο, που επιτελεί, επίσης, η Γενική Επιτροπεία, είναι η καθημερινή ενημέρωση
που παρέχει, μέσω κυρίως της ιστοσελίδας της, στο σύνολο των δικαστικών
λειτουργών των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, αναφορικά με τις αποφάσεις του
Α.Δ.Σ.Δ.Δ., της Διοικητικής Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, τις
πράξεις για την εισαγωγή υποθέσεων κατά την πρότυπη δίκη, τις σχετικές
αποφάσεις που εκδίδονται, καθώς και για οποιοδήποτε άλλο ζήτημα που αφορά τη
λειτουργία των διοικητικών δικαστηρίων και την κατάσταση των δικαστικών
λειτουργών της Χώρας. Εξάλλου, σημαντικό έργο, το οποίο έχει επωμιστεί από το
έτος 2015 και βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, είναι ο συντονισμός των προσπαθειών
για την απρόσκοπτη λειτουργία του νέου Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης
Δικαστικών Υποθέσεων για τη Διοικητική Δικαιοσύνη «Ο.Σ.Δ.Δ.Υ. Δ.Δ.», στο τμήμα
του εκείνο που αφορά τα Τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια.
Είναι, επομένως, προφανές ότι για
την αποτελεσματική άσκηση του πλήθους των αρμοδιοτήτων της, η Γενική Επιτροπεία
έχει ανάγκη άμεσης στελέχωσης με το κατάλληλο υπαλληλικό προσωπικό, που θα
αποτελείται από πτυχιούχους Νομικής και από συγκεκριμένες ειδικότητες στατιστικολόγου,
οικονομολόγου - λογιστού, πτυχιούχου πληροφορικής, κ.λπ.
ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ: Η
Γενική Επιτροπεία, εκτός από τις επιτελικές και εποπτικές της αρμοδιότητες, μπορεί
να διαδραματίσει και ένα ρόλο
στρατηγικό, με επίκεντρο τη χάραξη μακροπρόθεσμων στοχεύσεων για τον τρόπο
ανάπτυξης και λειτουργίας του θεσμού των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, σε στενή πάντοτε συνεργασία με το Συμβούλιο
της Επικρατείας και τους
διευθύνοντες τα Τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια. Η Γενική Επιτροπεία μπορεί, επίσης, παράλληλα, να διαδραματίσει και ένα
ρόλο συμβουλευτικό προς τον νομοθέτη, εφ’ όσον πρόκειται για ζητήματα που
άπτονται της λειτουργίας των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, καθώς και ένα
ρόλο διαμεσολαβητικό προς τη Διοίκηση, ιδίως
για την καλύτερη και αμεσότερη αφομοίωση από αυτήν των νομολογιακών πορισμάτων
και την αποφυγή, με τον τρόπο αυτό, της παραγωγής νέων διαφορών.
Η
εξέλιξη αυτή της Γενικής Επιτροπείας θα πρέπει να αποτυπωθεί με σαφήνεια και
στο Σύνταγμα.
Β. ΤΑΚΤΙΚΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ
- ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΕΔΡΕΣ -
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εννέα
(9) Διοικητικά Εφετεία
(Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Κομοτηνής, Λάρισας, Πατρών, Πειραιώς, Τρίπολης
και Χανίων) και
Τριάντα
(30) Διοικητικά Πρωτοδικεία (Αγρινίου, Αθηνών, Αλεξανδρούπολης,
Βέροιας, Βόλου, Ηρακλείου, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Καβάλας, Καλαμάτας,
Κέρκυρας, Κοζάνης, Κομοτηνής, Κορίνθου, Λαμίας, Λάρισας, Λιβαδειάς,
Μεσολογγίου, Μυτιλήνης, Ναυπλίου, Πατρών, Πειραιώς, Πύργου, Ρόδου, Σερρών,
Σύρου, Τρικάλων, Τριπόλεως, Χαλκίδας και Χανίων).
Αναζητώντας
λύσεις για την αντιμετώπιση του ανησυχητικού ζητήματος της υπερβολικά μακράς
διάρκειας των διαδικασιών στα διοικητικά δικαστήρια, μέσα από ορθολογικότερη
οργάνωση του δικαστικού συστήματος, στο πλαίσιο της υφιστάμενης οικονομικής
συγκυρίας, η Γενική Επιτροπεία είχε υποβάλει πρόταση για κατάργηση ορισμένων
μεταβατικών εδρών. Η πρόταση αυτή έγινε αποδεκτή και ήδη με τη διάταξη του
άρθρου 39 του ν. 4274/2014 (Α΄ 147) καταργήθηκαν είκοσι (20) από τις σαράντα
(40) υφιστάμενες τότε μεταβατικές έδρες των διοικητικών δικαστηρίων της Χώρας.
Μετά
την ανωτέρω διάταξη, μεταβατικές έδρες εξακολουθούν να υφίστανται στα παρακάτω διοικητικά
δικαστήρια:
Διοικητικά
Εφετεία Μεταβατικές έδρες
Ιωαννίνων Κέρκυρα
Πειραιώς Μυτιλήνη, Ρόδος, Σύρος
Διοικητικά
Πρωτοδικεία Μεταβατικές έδρες
Αλεξανδρούπολης Ορεστιάδα
Θεσσαλονίκης Κατερίνη
Ιωαννίνων Άρτα, Πρέβεζα
Κέρκυρας Ηγουμενίτσα
Κοζάνης Καστοριά, Φλώρινα
Κομοτηνής Ξάνθη
Μεσολογγίου Λευκάδα
Μυτιλήνης Χίος
Πατρών Αργοστόλι
Πύργου Ζάκυνθος
Ρόδου Κάλυμνος, Κως
Σύρου Σάμος
Τρίπολης Σπάρτη
Α. ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΙ - ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
Στα Τακτικά
Διοικητικά Δικαστήρια και στη Γενική Επιτροπεία προβλέπονται σήμερα 978
οργανικές θέσεις δικαστικών λειτουργών, οι οποίες αναλύονται ως εξής:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΘΕΣΕΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ
ΟΡΓΑΝ.
|
ΥΠΗΡΕΤ.
|
ΚΕΝΕΣ
|
||
ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑ
|
5
|
4
|
1
|
|
ΠΡΟΕΔΡΩΝ ΕΦΕΤΩΝ
|
75
|
75
|
0
|
|
ΕΦΕΤΩΝ
|
266
|
265
|
1
|
|
ΠΡΟΕΔΡΩΝ ΠΡΩΤΟΔΙΚΩΝ
|
112
|
112
|
0
|
|
ΠΡΩΤΟΔΙΚΩΝ-ΠΑΡΕΔΡΩΝ
|
520
|
490
|
30
|
|
ΣΥΝΟΛΟ ΘΕΣΕΩΝ
|
978
|
946
|
32
|
Με το άρθρο
19 του ν. 4429/2016 (Α΄ 199) και το άρθρο 25 του ν. 4491/2017 (Α΄ 152)
αυξήθηκαν κατά σαράντα (40) συνολικά οι
οργανικές θέσεις των δικαστικών λειτουργών των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων.
Η αύξηση αυτή, δεν συνοδεύθηκε,
ωστόσο, από ανάλογη αύξηση και στις θέσεις των δικαστικών υπαλλήλων, μολονότι η
παράμετρος αυτή πρέπει να αποτελεί απολύτως αναγκαία συνθήκη, για οποιαδήποτε
πρόταση αύξησης των οργανικών θέσεων των δικαστικών λειτουργών.
Σε κάθε
περίπτωση, πάντως, επιχειρώντας μία συγκριτική αξιολόγηση σε πανελλαδικό
επίπεδο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι οργανικές θέσεις δικαστικών λειτουργών
και δικαστικών υπαλλήλων δεν είναι ανάλογες προς τη δικαστηριακή κίνηση καθενός
διοικητικού δικαστηρίου, αφενός μεν λόγω της ύπαρξης για σημαντικά χρονικά
διαστήματα κενών οργανικών θέσεων, αφετέρου δε λόγω των διαφοροποιήσεων που
επέφερε η σταθερή αύξηση της δικαστηριακής ύλης σε ορισμένα δικαστήρια και η
μείωση αυτής σε άλλα, ως αποτέλεσμα συνήθως της νομοθετικής ανακατανομής
αρμοδιοτήτων. Πρόκειται, επομένως, για ζήτημα που χρειάζεται σφαιρική
αντιμετώπιση.
Β. ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ - ΚΕΝΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ
ΘΕΣΕΙΣ -
ΠΡΟΣΟΝΤΑ
- ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
Ενόψει
του ότι με τις 1540/2013 και 3355/2013 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου
της Επικρατείας κρίθηκε ότι στις καταργηθείσες, βάσει του άρθρου 33 παρ. 1 περ.
α του ν. 4024/2011 (Α΄ 226), δεν περιλαμβάνονται οι κενές, κατά τη δημοσίευση
του νόμου αυτού, οργανικές θέσεις δικαστικών υπαλλήλων, σήμερα οι οργανικές θέσεις των Κλάδων (ΠΕ, ΤΕ και
ΔΕ) Γραμματέων και ΥΕ Επιμελητών, στη Γενική Επιτροπεία της Επικρατείας των
Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων και στα Τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια της
Χώρας, ανέρχονται σε 811 και 103
αντιστοίχως (112742/27.9.2004 απόφαση του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου
Δικαιοσύνης - Β΄ 1498/6.10.2004 και άρθρο 31 ν. 4446/2016), ενώ υπηρετούν μόνο 576 Γραμματείς, [εκ των
οποίων οι 41 συνδέονται με σχέση εργασίας
ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου (ΙΔΑΧ) προερχόμενοι από το θεσμό της
κινητικότητας] και 50 Επιμελητές. Εξάλλου, από τις οργανικές
θέσεις του Κλάδου ΔΕ Δακτυλογράφων-Χειριστών Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών, οι οποίες ανέρχονται σε
65 καλύπτονται
μόνο οι 14. Επίσης, προβλέπονται και
28 οργανικές θέσεις Πληροφορικής (10 ΠΕ και 18 ΤΕ) και υπηρετούν 2 και 6 δικαστικοί
υπάλληλοι των κλάδων ΠΕ και ΤΕ Πληροφορικής
αντίστοιχα. Τέλος προβλέπονται 8, 3
και 6 οργανικές θέσεις των κλάδων ΠΕ Οικονομολόγων - Λογιστών, ΠΕ Μεταφραστών – Διερμηνέων και
ΥΕ Φυλάκων αντίστοιχα, οι οποίες
παραμένουν ακόμη όλες κενές. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι ο αριθμός των
υπηρετούντων δικαστικών υπαλλήλων πρόκειται να αυξηθεί αρκετά μετά την
ολοκλήρωση της διαδικασίας προσλήψεων με βάση τις 1Κ/2017, 2Κ/2017 και 8Κ/2017
προκηρύξεις του ΑΣΕΠ.
Έχει
τονισθεί, πάντως, επανειλημμένως ότι
ακόμη και αν καλυφθούν όλες οι υφιστάμενες κενές οργανικές θέσεις όλων των
κλάδων και ειδικοτήτων, η αναλογία προς τους υπηρετούντες διοικητικούς δικαστές
θα είναι περίπου 1:1, σε αντίθεση με το μέσο όρο του 1:3,5 των λοιπών χωρών του
Συμβουλίου της Ευρώπης. Συναφώς δε επισημαίνουμε ότι, τα μεγάλα κενά,
οδηγούν ορισμένα περιφερειακά διοικητικά δικαστήρια (Διοικητικό Εφετείο
Τρίπολης, Διοικητικό Πρωτοδικείο Μυτιλήνης) σε αδυναμία εξυπηρέτησης των
στοιχειωδών λειτουργιών τους, σε μια εποχή μάλιστα όπου οι ανάγκες σε ανθρώπινο
δυναμικό εμφανίζονται ιδιαίτερα αυξημένες, λόγω και των επιπλέον εργασιών που
απαιτείται να γίνονται προκειμένου να υποστηρίζεται το νέο πληροφοριακό σύστημα
«Ο.Σ.Δ.Δ.Υ. Δ.Δ.».
2. ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ
Οφείλουμε
να υπογραμμίσουμε ότι, ενώ ο Κώδικας Δικαστικών Υπαλλήλων (Κ.Δ.Υ.) του 1971
(ν.δ. 1025/1971, Α΄ 228) απαιτούσε ως τυπικό προσόν διορισμού ή μετάταξης σε
κλάδους αντίστοιχους με αυτούς της ΠΕ κατηγορίας, πτυχίο Νομικής σχολής ή
σχολής Πολιτικών και Οικονομικών επιστημών ή πτυχίο Ανωτάτης Σχολής Εμπορικών
και Οικονομικών Επιστημών ή Παντείου Σχολής Πολιτικών Επιστημών ή Ανωτάτης
Βιομηχανικής Σχολής, το άρθρο 19 του ισχύοντος Κώδικα (ν. 2812/2000) αναφέρεται
γενικώς σε πτυχίο ή δίπλωμα τμήματος ή σχολής ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος,
προβλέποντας στην παράγραφο 5 αυτού, ότι με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται
ύστερα από γνώμη της Ο.Δ.Υ.Ε. και του Συλλόγου Υπαλλήλων του Ελεγκτικού
Συνεδρίου, καθορίζονται οι ειδικότεροι τίτλοι σπουδών που απαιτούνται για κάθε
κλάδο και ειδικότητα, ορίζονται τυχόν πρόσθετα ειδικά προσόντα, ο τρόπος, με
τον οποίο αποδεικνύεται η συνδρομή τους και τα καθήκοντα κάθε κλάδου της ίδιας
ή διαφορετικής κατηγορίας και ρυθμίζεται κάθε σχετικό θέμα. Τέτοιο διάταγμα
όμως, δεν έχει μέχρι σήμερα εκδοθεί, με αποτέλεσμα, σε σύνολο 1024 οργανικών
θέσεων δικαστικών υπαλλήλων διοικητικών δικαστηρίων, να υπηρετούν μόλις 60 υπάλληλοι κάτοχοι τίτλου Νομικής
σχολής.
Εξάλλου, καίτοι ο νομοθέτης
(ν. 2812/2000, άρθρα 17 - 18) προβλέπει την κατάταξη των οργανικών θέσεων των
δικαστικών υπαλλήλων σε κατηγορίες (ΠΕ, ΤΕ, ΔΕ, ΥΕ) και κλάδους, τέτοια
κατάταξη δεν προκύπτει να έχει γίνει στις θέσεις του κλάδου γραμματέων, οι
οποίες εμφανίζονται, κατά κανόνα, οργανικά ενιαίες (πρβλ. απόφαση 15/2012
Πενταμελούς Υπηρεσιακού Συμβουλίου του Συμβουλίου της Επικρατείας), γεγονός που ευνοεί ιδιαίτερα την πλήρωσή
τους με μεταθέσεις υπαλλήλων ΔΕ κατηγορίας ή με μετατάξεις ΥΕ Επιμελητών
Δικαστηρίων που αποκτούν τα τυπικά προσόντα της ΔΕ κατηγορίας. Τούτο δε, όταν
οι δικαστικές μας υπηρεσίες έχουν ανάγκη από προσωπικό ειδικών προσόντων, το
οποίο, αφενός μεν, να επιμελείται με επάρκεια των διαδικαστικών πράξεων που
προβλέπονται από την πληθώρα των ισχυουσών δικονομικών μας διατάξεων, να μπορεί
να διακρίνει τις αρμοδιότητες και διαδικασίες, ιδιαίτερα πολύπλοκες στη
διοικητική δίκη, να εγγυάται την καλύτερη εξυπηρέτηση των διαδίκων και την
επικοινωνία με μία διαρκώς μεταβαλλόμενη δημόσια διοίκηση κ.λπ. και φυσικά, να διασφαλίσει
την καλή λειτουργία του νέου Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Δικαστικών
Υποθέσεων για τη Διοικητική Δικαιοσύνη, αφετέρου δε, να μπορεί να επικουρεί
ουσιαστικά το έργο του δικαστή, όπως ισχύει σήμερα στα περισσότερα λοιπά
ευρωπαϊκά δικαστικά συστήματα και όπως προβλέπεται στο Σχέδιο του νέου Κώδικα
Δικαστικών Υπαλλήλων, με τις ρυθμίσεις του οποίου δημιουργείται ένας αυτοτελής
κλάδος νομικών δικαστικών υπαλλήλων (ο κλάδος ΠΕ Τεκμηρίωσης και Επικουρίας
Δικαστικού Έργου), με δική του ιεραρχία και εξέλιξη, με ιδιαίτερη αυστηρή
διαδικασία πρόσληψης και έργο την υποστήριξη των δικαστικών λειτουργών στην
άσκηση των δικαιοδοτικών τους καθηκόντων.
Στην κατεύθυνση αυτή, η
Γενική Επιτροπεία, επισημαίνει και πάλι την ανάγκη έκδοσης του διατάγματος που
προβλέπεται από την πιο πάνω διάταξη.
3.
ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ
Κατά το έτος 2018
επελέγησαν Προϊστάμενοι Διεύθυνσης των Γραμματειών των Τακτικών Διοικητικών
Δικαστηρίων και της Γενικής Επιτροπείας, είναι δε σε εξέλιξη η διαδικασία
επιλογής Προϊσταμένων Τμημάτων των ως άνω Γραμματειών. Κατ’ αυτό τον τρόπο
αίρεται μία πολυετής κατάσταση ορισμού, από τους διευθύνοντες τα Τακτικά
Διοικητικά Δικαστήρια, προϊσταμένων οργανικών μονάδων των Γραμματειών.
Η
κίνηση των υποθέσεων στα Διοικητικά Πρωτοδικεία και στα Διοικητικά Εφετεία ήταν
η ακόλουθη:
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΑ
Εκκρεμείς υποθέσεις στις 31.12.2018:
162.490
Εισαχθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2019: 60.188
Περαιωθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2019:
81.055
Εκκρεμείς
υποθέσεις στις 31.12.2019: 141.623
Τα αντίστοιχα στοιχεία για τα τρία
προηγούμενα έτη (2018, 2017 και 2016 ) είναι τα εξής:
Εκκρεμείς υποθέσεις στις 31.12.2017:
199.193
Εισαχθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2018: 60.320
Περαιωθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2018:
98.621
Εκκρεμείς
υποθέσεις στις 31.12.2018: 162.490
Εκκρεμείς υποθέσεις στις 31.12.2016: 237.791
Εισαχθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2017: 60.100
Περαιωθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2017: 98.698
Εκκρεμείς
υποθέσεις στις 31.12.2017: 199.193
Εκκρεμείς υποθέσεις στις 31.12.2015: 263.729
Εισαχθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2016: 53.934
Περαιωθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2016:
79.872
Εκκρεμείς
υποθέσεις στις 31.12.2016: 237.791
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΕΦΕΤΕΙΑ
Εκκρεμείς υποθέσεις στις 31.12.2018:
33.640
Εισαχθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2019: 19.521
Περαιωθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2019: 21.661
Εκκρεμείς
υποθέσεις στις 31.12.2019: 31.500
Τα αντίστοιχα στοιχεία για τα τρία
προηγούμενα έτη (2018, 2017 και 2016)είναι
τα εξής:
Εκκρεμείς υποθέσεις στις 31.12.2017:
36.067
Εισαχθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2018: 19.066
Περαιωθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2018: 21.630
Εκκρεμείς
υποθέσεις στις 31.12.2018: 33.640
Εκκρεμείς υποθέσεις στις 31.12.2016:
42.727
Εισαχθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2017: 18.380
Περαιωθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2017:
25.040
Εκκρεμείς
υποθέσεις στις 31.12.2017: 36.067
Εκκρεμείς υποθέσεις στις 31.12.2015:
43.650
Εισαχθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2016: 15.714
Περαιωθείσες υποθέσεις κατά το έτος
2016:
16.637
Εκκρεμείς
υποθέσεις στις 31.12.2016: 42.727
Mε
βάση τα ως άνω αριθμητικά δεδομένα, οι
εκκρεμείς συνολικά στα διοικητικά δικαστήρια (Εφετεία και Πρωτοδικεία)
υποθέσεις ανέρχονται στις 31.12.2019 σε 173.123 έναντι 196.130 στις 31.12.2018,
235.260 στις 31.12.2017, 280.518 στις 31.12.2016 και 307.379 στις 31.12.2015.
Επισημαίνεται,
ότι κατά το έτος 2019 λειτούργησαν ειδικά Τμήματα στα εξής διοικητικά
δικαστήρια:
Διοικητικά Πρωτοδικεία
-
Αθηνών: 6 για υποθέσεις ν.1406/1983, 6 για φορολογικές και τελωνειακές
υποθέσεις, 2 για κοινωνικοασφαλιστικές υποθέσεις, 4 ακυρωτικών διαφορών.
-
Θεσσαλονίκης: 3 για φορολογικές και τελωνειακές υποθέσεις και 2 για ακυρωτικές
διαφορές.
- Πειραιώς: 2 για φορολογικές και τελωνειακές
υποθέσεις.
Διοικητικά Εφετεία
-
Αθηνών: επί διαφορών ουσίας: 6 για υποθέσεις από διοικητικές συμβάσεις, από
πράξεις της Ε.Ε.Τ.Τ. - ν. 3431/2006, από πράξεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού,
από πράξεις της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, από πράξεις της Ρ.Α.Ε. - ν. 4001/2011
και για υποθέσεις σημάτων, 4 για κοινωνικοασφαλιστικές υποθέσεις, 10 για
φορολογικές και τελωνειακές υποθέσεις και ν. 1406/1983 (αγωγές αποζημίωσης,
διαφορές αποδοχών κ.λπ.) και επί ακυρωτικών διαφορών: 14 (ανά υπουργείο) εκ των
οποίων 3 για τις διαφορές που δημιουργούνται κατά το στάδιο που προηγείται της
συνάψεως δημοσίων συμβάσεων.
-
Θεσσαλονίκης: 1 για φορολογικές και τελωνειακές υποθέσεις, 3 για ακυρωτικές
διαφορές.
-
Πειραιώς: 3 για ακυρωτικές διαφορές.
ΓΕΝΙΚΕΣ Διαπιστωσεισ
Από τα ανωτέρω στοιχεία, παρατηρείται
μία σταθερή μείωση του όγκου των εκκρεμών υποθέσεων. Η βελτίωση των μεγεθών
προέκυψε τόσο από την αύξηση της παραγωγικότητας εκ μέρους των διοικητικών
δικαστών, όπως αυτή έχει
αποτυπωθεί και στους Κανονισμούς Εσωτερικής Υπηρεσίας των διοικητικών δικαστηρίων,
οι οποίοι εγκρίνονται από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, [τουλάχιστον 210 υποθέσεις ετησίως
χρεώνεται κάθε δικαστής των διοικητικών πρωτοδικείων, (με εξαίρεση ένα
διοικητικό πρωτοδικείο) και 110 τουλάχιστον υποθέσεις ανατίθενται ετησίως στους
δικαστές των διοικητικών εφετείων], σε συνδυασμό με την αύξηση κατά 40 των
οργανικών τους θέσεων, κατά τα έτη 2016 και 2017 όσο και από τις ρυθμίσεις των
νόμων 3900/2010 (Α΄ 213), 4055/2012
(Α΄51), 4274/2014 (Α΄147), 4446/2016 (Α΄ 240) και 4509/2017 (Α΄ 201).
Ειδικότερα, με τις ρυθμίσεις
αυτές:
1. Ενδυναμώθηκε ο καθοδηγητικός ρόλος του Συμβουλίου της Επικρατείας,
ως ανωτάτου δικαστηρίου, μέσω της διαδικασίας της πιλοτικής δίκης.
2. Διευρύνθηκαν οι εν συμβουλίῳ διαδικασίες.
3. Εισήχθησαν οι μονομελείς συνθέσεις σε ευρεία
κλίμακα.
4. Προβλέφθηκε η συγκρότηση ειδικών Τμημάτων για τις φορολογικές κ.λπ.
υποθέσεις.
5. Τέθηκαν στη δικονομία μας διατάξεις για την εφαρμογή των Νέων
Τεχνολογιών της Πληροφορίας.
6. Επαναπροσδιορίστηκαν οι όροι πρόσβασης στα διοικητικά δικαστήρια, με
αύξηση του κόστους της δίκης και με περιορισμούς στην άσκηση ενδίκων μέσων.
7. Θεσπίσθηκαν χωριστές δικονομικές διατάξεις για τις φορολογικές και
τελωνειακές υποθέσεις.
8. Αντιμετωπίσθηκαν οι υποθέσεις αρμοδιότητας μονομελούς διοικητικού
πρωτοδικείου, που εισήχθησαν μέχρι 31-12-2012, ως ειδική κατηγορία εκκρεμών
υποθέσεων.
9. Μετετράπησαν
52 κενές ανενεργείς οργανικές θέσεις του Κλάδου Δακτυλογράφων σε αναγκαίες
θέσεις του Κλάδου ΠΕ Γραμματέων, Οικονομολόγων κ.λπ.
10. Καταργήθηκαν
20 μεταβατικές έδρες.
11. Εισήχθη
η ενδοδικαστική συμβιβαστική επίλυση, σε συμβούλιο, των διαφορών από αγωγές για
απαιτήσεις από διοικητικές συμβάσεις.
12. Υιοθετήθηκε
ο θεσμός του εισηγητή δικαστή και στις διοικητικές διαφορές της ουσίας, ο
οποίος επιλαμβάνεται της υποθέσεως, αμέσως μετά την κατάθεση του ενδίκου
βοηθήματος.
13. Προβλέφθηκε
η δυνατότητα κατάργησης εκκρεμών δικών για τις αιτήσεις ακυρώσεως, που
ασκήθηκαν μέχρι 31.12.2010 και αφορούσαν διαφορές από την προσβολή ατομικών
διοικητικών πράξεων που εκδόθηκαν κατ’ εφαρμογή της νομοθεσίας περί αλλοδαπών,
εφόσον δεν είχε κατατεθεί, εντός της οριζόμενης προθεσμίας, δήλωση επιθυμίας
περί συζητήσεως της υποθέσεως. Παρόμοια δε ρύθμιση, με διαφοροποιημένη τη
σχετική διαδικασία, επεκτάθηκε με το άρθρο 24 του ν. 4509/2017 και στα ένδικα
βοηθήματα που κατατέθηκαν μέχρι 31.12.2014.
Άξιον επισημάνσεως είναι επίσης, το γεγονός ότι στη
βελτίωση των μεγεθών συνέβαλε και η εντατικοποίηση της εργασίας των δικαστικών
υπαλλήλων.
Ωστόσο, ιδιαίτερη
ώθηση στην απονομή της Διοικητικής Δικαιοσύνης, θα δώσει το νέο Ολοκληρωμένο
Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων για τη Διοικητική Δικαιοσύνη («ΟΣΔΔΥ
ΔΔ»), το οποίο βρίσκεται ήδη σε παραγωγική λειτουργία.
Ειδικότερες ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ -
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Υπό
τα σημερινά δεδομένα και με βάση τα στοιχεία που έχει επεξεργαστεί η Γενική
Επιτροπεία, λεκτέα τα εξής:
1. Σε ορισμένα διοικητικά δικαστήρια υπάρχει ακόμη ικανός
αριθμός εκκρεμών (κατά την 31-12-2019) υποθέσεων, τα δικόγραφα των οποίων
κατατέθηκαν σε χρόνο που ανάγεται στην δεκαετία του 2000, και μάλιστα σε
κατηγορίες διαφορών που παρουσιάζουν υψηλό βαθμό δυσκολίας.
Τα ανωτέρω αναδεικνύουν, για άλλη μία φορά, τον
σημαντικότατο ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν οι έχοντες την ευθύνη της
διεύθυνσης των δικαστηρίων, αλλά και οι πρόεδροι των Τμημάτων, στο πλαίσιο μιας
ορθολογικής διαχείρισης των ροών των υποθέσεων σε κάθε δικαστήριο, παρακολουθώντας την παλαιότητά τους, τις τυχόν
χορηγηθείσες αναβολές και περαιτέρω καθυστερήσεις σε όλα τα στάδια της δίκης,
την ταξινόμησή τους με βάση την ελάσσονα ή μείζονα σημασία τους ή τη συνάφειά
τους με άλλες εκκρεμείς υποθέσεις, ενόψει και του εισαχθέντος προς το σκοπό
αυτό με το ν. 4055/2012, μέτρου της συνοπτικής έκθεσης του δικογράφου, την
άμεση αξιοποίηση των εν συμβουλίω διαδικασιών ώστε να μην εισάγονται σε
τακτικές δικασίμους καίτοι πρέπει και μπορούν να επιλυθούν άμεσα, το αποτέλεσμα
της παρασχεθείσας σ’ αυτές προσωρινής προστασίας κ.λπ. Το πλαίσιο αυτό
επιβάλλεται πλέον, για λόγους σαφήνειας και ομοιομορφίας αλλά και δυνατότητας
ορθής αξιολόγησης του δικαστικού αυτού προσωπικού (αξιολόγηση η οποία σήμερα
γίνεται στη βάση των ίδιων κριτηρίων με όλους τους λοιπούς δικαστικούς
λειτουργούς, καίτοι, προδήλως, τα καθήκοντά τους είναι εντελώς διαφορετικά), να
περιγραφεί αναλυτικά στο κείμενο του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ. αποτελεί δε θετική εξέλιξη
ότι κάτι τέτοιο γίνεται στο Σχέδιο του νέου Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ.
2. Πολλές από τις υποθέσεις που
εισέρχονται στο δικαστικό μας σύστημα, δεν εξέρχονται από αυτό σε προσήκοντα
χρόνο, αλλά παραμένουν επί πολλά έτη εκκρεμείς ακόμη και αν το δικαστήριο δεν
έχει τελικώς αρμοδιότητα να τις κρίνει ή έχει επιλυθεί αμετακλήτως το κρίσιμο
νομικό ζήτημα και συνεπώς θα μπορούσαν να εξεταστούν άμεσα, με τη συνοπτική εν
συμβουλίω διαδικασία κ.λπ., ενώ πολλές άλλες απλώς ανακυκλώνονται εντός του
συστήματος, με πολλαπλές αναβολές, καίτοι κατά τον Κώδικα Διοικητικής
Δικονομίας, αυτές δικαιολογούνται μόνον για σπουδαίο λόγο, καθώς και με σωρεία
προδικαστικών ή αναβλητικών αποφάσεων. Τα τηρούμενα στη Γενική Επιτροπεία
στατιστικά στοιχεία επιβεβαιώνουν το υψηλό ποσοστό αυτών των περιπτώσεων, παρά
την εισαγωγή του θεσμού του εισηγητή δικαστή και την πρόβλεψη κατάθεσης
παραβόλου ως προϋπόθεσης για τη χορήγηση αναβολής μετά από αίτημα του διαδίκου
που θεσπίσθηκαν με τον ν. 4446/2016. Οι εν λόγω καθυστερήσεις οδηγούν συχνά σε
εγκατάλειψη των υποθέσεων από τους διαδίκους, κάτι που εξηγεί το γεγονός ότι οι
τύποις απορριπτικές αποφάσεις υπερβαίνουν κατά κανόνα το 30% των αποφάσεων που
δημοσιεύονται, σε ορισμένα δε αντικείμενα υπερτερούν πλήρως.
Συναφώς
επισημαίνουμε ότι η αξιοποίηση των εν συμβουλίω διαδικασιών, ενισχύεται με την
ανάθεση της υπόθεσης, αμέσως μετά την κατάθεση του οικείου δικογράφου, σε
ορισμένο δικαστή, ο οποίος θα έχει την ευθύνη παρακολούθησης της πορείας της,
καθώς και της συγκέντρωσης όλων των απαιτούμενων στοιχείων και διενέργειας των
αναγκαίων διαδικαστικών πράξεων, πριν η υπόθεση εισαχθεί σε συζήτηση. Προς την
κατεύθυνση αυτή, ο θεσμός του εισηγητή δικαστή, ο οποίος υιοθετήθηκε με το
άρθρο 24 του ν. 4446/2016, που προστέθηκε ως παρ. 3 στο άρθρο 127 του Κώδικα
Διοικητικής Δικονομίας, και στις διοικητικές διαφορές της ουσίας, με πολύ πιο
αποτελεσματικό τρόπο από ό,τι ισχύει για τις ακυρωτικές διαφορές, είναι
σημαντικός, δεδομένου ότι ο δικαστής πρέπει να επιλαμβάνεται άμεσα
(επιτρέποντας έτσι και την ενεργοποίηση της πρότυπης δίκης με πρωτοβουλία της
Γενικής Επιτροπείας) και ασυνδέτως από τον προσδιορισμό της υπόθεσης σε τακτική
δικάσιμο.
Περαιτέρω,
σημαντικά βήματα τα οποία επιβάλλεται και θεωρούμε απολύτως εφικτό να
υλοποιηθούν, τουλάχιστον από πλευράς κοινού νομοθέτη, προκειμένου να
καταστήσουν το σύστημα απονομής της Διοικητικής Δικαιοσύνης περισσότερο
ευέλικτο και λειτουργικό, ώστε να επιφέρει συμπίεση στις καθυστερήσεις σε
πολλαπλά επίπεδα, αποτελούν και τα ακόλουθα:
Α.
Η απλοποίηση του δικονομικού μας πλαισίου, με στόχο τη σαφήνεια και
προβλεψιμότητά του, την αποφυγή διάσπασης των διοικητικών διαφορών μεταξύ
περισσοτέρων δικαστηρίων και την εμπέδωση της αρχής της ασφάλειας δικαίου
(άρθρο 2 του ν. 4048/2012).
Προς
τούτο απαιτούνται: α) Η κατανομή των
αρμοδιοτήτων με βάση συγκεκριμένα κριτήρια που θα ελαχιστοποιούν τις
ερμηνευτικές δυσχέρειες και θα συγκεντρώνουν τις συναφείς υποθέσεις στον ίδιο
δικαστή και δη τον πρωτοβάθμιο δικαστή. Η μεταφορά υποθέσεων, όμως, δεν πρέπει
να επεκτείνεται και στις εκκρεμείς υποθέσεις, διότι αυτό ανατρέπει πλήρως τον
όποιο προγραμματισμό των δικαστηρίων που τις αναδέχονται και, φυσικά, επαυξάνει
τις καθυστερήσεις. β) Η υποστήριξη αποτελεσματικών μηχανισμών και διαδικασιών
ενοποίησης της νομολογίας, ενόψει των ισχυρών φίλτρων που εισήγαγε ο ν.
3900/2010 στην αναίρεση και στην ακυρωτική έφεση (ολομέλειες ή μείζονες
συνθέσεις δικαστηρίων, δυνατότητα κατ’ εξαίρεση εισαγωγής υπόθεσης στο Συμβούλιο
της Επικρατείας μετά από σχετική άδεια του Δικαστηρίου τούτου κ.λπ.). γ) Μία
ενιαία κωδικοποιημένη δικονομία, αντί των διακριτών σήμερα καθεστώτων
προστασίας (π.δ. 18/1989 και Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας) και των δεκάδων
ειδικών νομοθετημάτων που εισάγουν ακατανόητες συχνά αποκλίσεις. δ) Ένα απλοποιημένο
σύστημα ενδίκων βοηθημάτων που θα συμπυκνώνει και δεν θα πολλαπλασιάζει τις
δίκες (για παράδειγμα με την πρόβλεψη δυνατότητας σώρευσης της αγωγής με
οποιοδήποτε διαπλαστικό ένδικο βοήθημα). ε) Η διεύρυνση του ελέγχου που ασκεί ο
διοικητικός δικαστής, στα όρια ασφαλώς του άρθρου 26 του Συντάγματος, με
απεγκλωβισμό του όμως από τη διελκυστίνδα ακυρωτικής και ουσιαστικής
διαδικασίας και την προσαρμογή του, ανάλογα με την περίπτωση, στις σύγχρονες
απαιτήσεις για μια αποτελεσματική δικαστική προστασία που θα διασφαλίζει την
ανάγκη πλήρους ρύθμισης της αμφισβητούμενης διοικητικής έννομης σχέσης και θα
επιταχύνει το στάδιο της εκτέλεσης των δικαστικών αποφάσεων. Τέλος, θα πρέπει
σε κάθε παρέμβαση στο δικονομικό μας σύστημα, να συνεκτιμάται και η ομαλή
αφομοίωσή της από το εν εξελίξει πληροφοριακό σύστημα.
Β.
Η ανάπτυξη ενδικοφανών διαδικασιών, σε συγκεκριμένα τουλάχιστον πεδία, στη βάση
συνδρομής ορισμένων κριτηρίων (όπως η απαιτούμενη διαφάνεια, η μαζικότητα των
υποθέσεων, η κρίση επί τεχνικών ζητημάτων, η ανάγκη μείζονος προστασίας
δικαιωμάτων) και με διασφάλιση σειράς διαδικαστικών εγγυήσεων, ούτως ώστε να δικαιολογείται ο
περιορισμός αυτός στην άμεση πρόσβαση του πολίτη στη Διοικητική Δικαιοσύνη.
Παρατηρούμε, πράγματι, ότι ο θεσμός των ενδικοφανών διαδικασιών λειτουργεί πολύ
ικανοποιητικά, στις περιπτώσεις αυτές, με πρόσφατα παραδείγματα, τις
Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών του άρθρου 5 του ν. 4375/2016 (Α΄ 51) για τους
αιτούντες διεθνή προστασία και τις Ανεξάρτητες Επιτροπές Προδικαστικών
Προσφυγών των άρθρων 347 και επόμ. του ν. 4412/2016 (Α΄
147).
IV. ΣΤΕΓΑΣΗ – ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ - ΑΣΦΑΛΕΙΑ
ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ
ΚΤΙΡΙΩΝ
- ΜΗΧΑΝΟΡΓΑΝΩΣΗ
Α. Στέγαση
Η
ορθή και αποτελεσματική απονομή της Δικαιοσύνης, δεν συναρτάται μόνο προς τα
εκάστοτε νομοθετήματα δικονομικού περιεχομένου, αλλά προϋποθέτει και την ύπαρξη
αναγκαίων υποδομών, ώστε, αφενός μεν, να διασφαλίζονται συνθήκες αξιοπρεπούς
εργασίας των δικαστών, αντάξιες του λειτουργήματος και του κύρους της
Δικαιοσύνης, αφετέρου δε, να εξυπηρετούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι
πολίτες που έρχονται σε επαφή με τη Δικαιοσύνη. Για τους λόγους άλλωστε αυτούς,
έχει τεθεί, με τις κατευθυντήριες γραμμές για την οργάνωση και την πρόσβαση στα
δικαστικά κτίρια που υιοθετήθηκαν στις 12.12.2014 κατά την 24η συνεδρίαση της
CEPEJ, ένα βασικό επίπεδο σχετικών προδιαγραφών. Δυστυχώς, όμως, η σημερινή
κατάσταση της κτιριακής υποδομής των διοικητικών δικαστηρίων της Χώρας δεν
ανταποκρίνεται στις παραπάνω παραδοχές, καθώς πολλά διοικητικά δικαστήρια
φιλοξενούνται από της συστάσεώς τους σε ακατάλληλα κτίρια ή διαμερίσματα
πολυκατοικιών, βάσει του σχεδιασμού που έγινε στις αρχές της δεκαετίας του
1960, για την οργάνωση των τότε φορολογικών δικαστηρίων, που, όμως, σήμερα δεν
εξυπηρετούν ούτε τις στοιχειώδεις ανάγκες των δικαστών, των δικαστικών
υπαλλήλων, των διαδίκων και των δικηγόρων.
Αν
εξαιρέσουμε ορισμένα διοικητικά δικαστήρια (Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Τρικάλων,
Σύρου, Μυτιλήνης, Χαλκίδας, Ρόδου, Βέροιας, Καβάλας, Κομοτηνής, Βόλου και
Κέρκυρας), τα οποία στεγάζονται σε κτίρια αντάξια της αποστολής τους, καίτοι
κάποια από αυτά είναι μισθωμένα ή, συστεγάζονται με τα πολιτικά - ποινικά
δικαστήρια, αρκετά από τα υπόλοιπα στεγάζονται σε άθλια και ανεπαρκή από
απόψεως χωρητικότητας, διαμερίσματα / γραφεία πολυκατοικιών, με καταστήματα
στις εισόδους και διάφορους ελεύθερους επαγγελματίες σε διπλανούς χώρους, υπό
συνθήκες απαράδεκτες για δικαστήρια. Η πλειονότητα των δικαστηρίων αυτών στερείται
ακροατηρίου και οι δικογραφίες κατά τις δικασίμους μεταφέρονται στα κτίρια όπου
στεγάζονται τα Πολιτικά Δικαστήρια και επιστρέφουν από αυτά, με όλους τους
κινδύνους για την ασφάλεια του περιεχομένου τους. Σε αυτά τα δικαστήρια
συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, το Διοικητικό Εφετείο Πατρών, το Διοικητικό
Εφετείο Τρίπολης, το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αλεξανδρούπολης και το Διοικητικό
Πρωτοδικείο Ηρακλείου.
Εξάλλου,
η «συστέγαση» δέκα οκτώ (18) διοικητικών δικαστηρίων (Εφετείων και
Πρωτοδικείων) σε ακροατήρια των Πολιτικών Δικαστηρίων, δημιουργεί κατά κανόνα
δυσλειτουργίες εξαιτίας της έλλειψης ικανού αριθμού αιθουσών που να καλύπτουν
τις ανάγκες και των δύο δικαστηρίων.
Ενδεικτικώς,
υπενθυμίζουμε ότι το Διοικητικό
Πρωτοδικείο Πειραιώς στεγάζεται, μαζί με δικηγορικά και ναυτιλιακά γραφεία,
σε παντελώς ακατάλληλη πολυκατοικία στο εμπορικό κέντρο του Πειραιά, η πρόσβαση
στην οποία παρεμποδίζεται από εμπορεύματα που απλώνονται σε στοά μπροστά από
αυτήν. Αλλά και το Διοικητικό Εφετείο Πειραιώς στεγάζεται σε κτίριο – πολυκατοικία,
κατασκευής 1973, ακατάλληλη για τη χρήση της, ως δικαστικού μεγάρου.
Υπό
τις αυτές περίπου απαράδεκτες συνθήκες, στεγάζονται, επίσης, το Διοικητικό
Εφετείο Χανίων και το Διοικητικό
Πρωτοδικείο Χανίων, στον τελευταίο όροφο κτιρίου, όπου συστεγάζεται και η
Δ.Ο.Υ. Χανίων. Το κτίριο αυτό έχει χαρακτηριστεί ως απαράδεκτο να στεγάζει
δικαστικές υπηρεσίες από τους αρμόδιους Επιθεωρητές. Σε παρόμοια κατάσταση
βρίσκονται και τα Διοικητικά Πρωτοδικεία Αλεξανδρούπολης, Πατρών, Ναυπλίου,
Ηρακλείου και Πύργου.
Επιβάλλεται,
επομένως η Πολιτεία να αντιμετωπίσει το ακανθώδες αυτό ζήτημα.
Β. Συντήρηση δικαστικών κΤΙΡΙΩΝ
Σημαντικότατο
πρόβλημα είναι και η λειτουργία και συντήρηση των δικαστικών κτιρίων και ιδίως
των νεόδμητων, τα οποία διαθέτουν μηχανολογικό και τεχνικό εξοπλισμό υψηλού
κόστους (συστήματα αδιάλειπτης λειτουργίας PC – UPS DATA, κεντρικά συστήματα ελέγχου,
συστήματα πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης, εγκαταστάσεις κλιματισμού – εξαερισμού
κ.λπ.). Για τη συντήρηση αυτών απαιτείται εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό
(μηχανολόγοι – μηχανικοί, ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί κ.λπ.), που δεν υπηρετεί,
ασφαλώς, στις δικαστικές υπηρεσίες. Με γνώμονα, συνεπώς, και τον περιορισμό του
απαιτούμενου κόστους, θα πρέπει να μελετηθεί και σχεδιασθεί η αντιμετώπιση του
σοβαρού αυτού προβλήματος ενιαία και στη βάση μακροπρόθεσμου προγραμματισμού,
για περισσότερα δικαστικά καταστήματα ή υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης,
ώστε να διασφαλίζεται η συνεχής παρουσία στα δικαστικά μέγαρα συντηρητών, που
θα ελέγχουν, θα διαπιστώνουν και θα αποκαθιστούν πάραυτα τις όποιες
δυσλειτουργίες.
Γ. ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ
Οι
κατά καιρούς τρομοκρατικές επιθέσεις κατά κτιριακών εγκαταστάσεων δικαστηρίων,
με αποκορύφωμα τη σημειωθείσα στις 30.12.2010 έκρηξη στο δικαστικό μέγαρο των
Διοικητικών Δικαστηρίων Αθηνών, ανέδειξαν την ανάγκη αποτελεσματικής φύλαξης
των κτιρίων των διοικητικών δικαστηρίων της Χώρας.
Επισημαίνοντας
την ελλειπή φύλαξη του ανωτέρω δικαστικού μεγάρου, η Γενική Επιτροπεία, με
σειρά εγγράφων της, επανειλημμένα εξέθεσε το πρόβλημα και ζήτησε να ληφθούν
αποτελεσματικά μέτρα φύλαξης για την προστασία της κρατικής περιουσίας και
πρωτίστως του ανθρώπινου δυναμικού (δικαστών, υπαλλήλων, δικηγόρων, διαδίκων),
που καθημερινά διακινείται σ’ αυτό. Σήμερα έχει ολοκληρωθεί η τοποθέτηση
συστήματος παρακολούθησης και ελέγχου των εισερχομένων αυτοκινήτων στα υπόγεια Parking του κτιριακού συγκροτήματος και η
τοποθέτηση στις εισόδους των δύο κτιρίων, πύλης και μηχανημάτων ελέγχου των
αποσκευών των εισερχομένων. Επίσης, ύστερα από τη διενέργεια διεθνούς
διαγωνισμού και την υπογραφή σχετικής σύμβασης, το κτίριο φυλάσσεται πλέον από
ιδιωτική εταιρία παροχής υπηρεσιών φύλαξης.
Δ. ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ - ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
Κατά το
έτος 2019 λειτούργησε πλήρως, σε όλα τα Τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια, το
Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων Διοικητικής Δικαιοσύνης (
ΟΣΔΔΥ ΔΔ), με τα όποια εμφανιζόμενα προβλήματα να επιλύονται, ως επί το
πλείστον, αμέσως είτε από την εποπτεύουσα το Σύστημα Κεντρική Οργανωτική
Επιτροπή είτε από την ανάδοχο εταιρία. Από τις 29 Μαΐου 2018 είναι δυνατή η
ηλεκτρονική κατάθεση των εισαγωγικών δικογράφων της δίκης σε όλα τα Τακτικά
Διοικητικά Δικαστήρια. Από τις 29 Μαΐου 2018 έως τις 31-12-2019 κατατέθηκαν
ηλεκτρονικά, σε όλα τα διοικητικά δικαστήρια της χώρας, 3.024 εισαγωγικά
δικόγραφα εκ των οποίων 2.248 εντός του έτους 2019. Σημαντική συμβολή στον
εκσυγχρονισμό της διοικητικής δικαιοσύνης αναμένεται να έχουν τα προωθούμενα
έργα: α) της ψηφιοποίησης των ατομικών φακέλων που τηρούνται κατά το άρθρο 47
του Κ.Ο.Δ.Κ.Δ.Λ. (ν. 1756/1988), για κάθε δικαστικό λειτουργό, τόσο στο
Υπουργείο Δικαιοσύνης, όσο και στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στη Γενική
Επιτροπεία, καθώς και του προσωπικού
μητρώου των δικαστικών υπαλλήλων που τηρείται κατά τα άρθρα 61 και 155 του
Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων (ν. 2812/2000), β) της ψηφιοποίησης των δικαστικών
αποφάσεων και της απόκτησης προγράμματος ανωνυμοποίησης υπό την ευθύνη
δικαστικής υπηρεσίας, γ) της δημιουργίας των απαραίτητων υποδομών για την
διεξαγωγή τηλεσυνεδριάσεων των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, κυρίως σε
ορισμένες νησιωτικές περιοχές, οι οποίες, όμως, οφείλουμε να επισημάνουμε, δεν
πρέπει να οδηγήσουν στην κατάργηση των Διοικητικών Πρωτοδικείων των περιοχών
αυτών και δ) της ανάπτυξης και θέσεως σε λειτουργία εξελιγμένου προγράμματος Business Intelligence (B.I.) μέσω του οποίου θα εξάγονται
σύνθετα στατιστικά δεδομένα, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα στατιστικής ανάλυσης.
V. ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ
Τέλος,
κατά το έτος 2019, η Γενική Επιτροπεία της Επικρατείας των Τακτικών Διοικητικών
Δικαστηρίων διοργάνωσε είτε αυτοτελώς είτε σε συνεργασία με άλλους φορείς σειρά
επιστημονικών εκδηλώσεων. Ειδικότερα, τις 25 Ιανουαρίου, στις 4 Ιουλίου, καθώς,
επίσης, στις 19 και 20 Δεκεμβρίου 2019 διοργάνωσε, στην Αθήνα, επιμορφωτικά
σεμινάρια για τα νέα μέλη των Ανεξάρτητων Επιτροπών Προσφυγών της Αρχής
Προσφυγών του ν. 4375/2016. Στις 18 Δεκεμβρίου 2019 διοργάνωσε, στην Αθήνα,
σεμινάριο για το δικαστικό management,
για τους διευθύνοντες τα διοικητικά πρωτοδικεία της Χώρας. Στις 29 Μαρτίου 2019
διοργάνωσε, στην Αθήνα, σε συνεργασία με τα Διοικητικά Δικαστήρια Αθηνών,
επιστημονική ομιλία με ομιλητή τον Ακαδημαϊκό
κ. Αντώνιο Κουνάδη η οποία είχε ως θέμα: «Ελληνική Γλώσσα, Παιδεία και
Εθνική Ταυτότητα». Στις 19 Ιουνίου 2019 διοργάνωσε από κοινού με τα Διοικητικά
Δικαστήρια Αθηνών, στην Αθήνα, επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Διαφορές που
αναφύονται κατά την εκλογική διαδικασία στους ΟΤΑ». Αντίστοιχη ημερίδα
διοργάνωσε, στις 24 Ιουνίου 2019, στη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με τα
Διοικητικά Δικαστήρια Θεσσαλονίκης και την Ένωση Διοικητικών Δικαστών. Στις 17
Οκτωβρίου 2019, με την ευκαιρία της ονοματοδοσίας της αίθουσας πολλαπλών
χρήσεων των Διοικητικών Δικαστηρίων Αθηνών σε «ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΠΑΡΔΟΥΤΣΟΥ»
διοργάνωσε επιστημονική ημερίδα στην Αθήνα, μαζί με τα Διοικητικά Δικαστήρια
Αθηνών. Τέλος, είχε την επιστημονική επιμέλεια του συνεδρίου «ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ
ΚΟΙΝΩΝΙΑ» που συνδιοργάνωσαν, στη Θεσσαλονίκη, στις 29 και 30 Νοεμβρίου 2019,
τα Διοικητικά Δικαστήρια Θεσσαλονίκης, ο Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης και
ο Δήμος Θεσσαλονίκης.
O
Γενικός Επίτροπος
Δημήτριος
Κωστάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου